در همین ابتدای کار مشخص کنیم که اعتماد به نفس با عزت نفس کاملا متفاوت است. در واقع میتوان گفت اعتماد به نفس از زیر مجموعههای عزت نفس و لازمهی رسیدن به آن است. در تعریف کلی معنای اعتماد به نفس در سه کلمه خلاصه میشود: خودباوری در زمینهای خاص یعنی شما حتی با نداشتن تخصص کافی در انجام کاری، اعتماد به نفس بالایی دارید و مطمئن هستید اگر این کار به شما سپرده شود به نحوی احسن بهترین خدمات را برای داشتن نتیجهای مثبت انجام خواهید داد به عبارتی دیگر همه کاره هستید.
زمانی که به طور مثال فرد برای انجام کاری از نظر ذهنی در رابطه با توانایی خود برای انجام آن کار و تخصص و دانشش در آن موضوع خاص مثبت باشد، در اصطلاح میگوییم فرد اعتماد به نفس بالایی دارد.
همانطور که تا اینجا خواندید ما سعی برآن داشتیم تا در تمامی جملات مربوط به اعتماد به نفس از کلمه در حوزهی خاص استفاده کنیم. به نظر شما این به چه معناست؟
واضح است که استفاده از این عبارت نشان دهنده متغییر بودن میزان اعتماد به نفس در حوزههای مختلف است. به طور مثال شما در انجام کارهای مربوط به طراحی سایت فردی خبره هستید و تخصص بالایی دارید و به راحتی انواع پروژهها در این حوزه را انجام میدهید، پس میتوان گفت شما در حوزه طراحی سایت اعتماد به نفس بالایی دارید اما به طور مثال برعکس این موضوع برای شما زمانی پیش میآید که میخواهید رانندگی کنید. در این بخش میتوان گفت شما اعتماد به نفس کافی برای رانندگی را ندارید. همانطور که مشخص است بالا یا پایین بودن، داشتن یا نداشتن اعتماد به نفس همیشگی نیست و برای موضوعات مختلف میتواند متفاوت باشد.
آشنایی با اهمیت اعتماد به نفس
اولین سوالی که در اینباره مطرح است این است که اگر شما در انجام کاری اعتماد به نفس و یا عزت نفس کافی را نداشته باشید در آن موفق میشوید. با در نظر گرفتن تعریف اعتماد به نفس، اگر ما در انجام یک کار مانند رانندگی از اعتماد به نفس کافی برخوردار نباشیم انجام درست آنکار تقریبا امکان پذیر نیست و ما به موفقیتهای لازم در آن نمیرسیم. به طور کلی عدم اعتماد به نفس در انجام کاری باعث میشود یا آن را انجام نداده یا انجام دادنش را به تعویق بیاندازیم و در صورت انجام نتایج چشمگیری برای ما حاصل نشود.
آیا اعتماد به نفس اکتسابی است؟
جواب این سوال بله است. اعتماد به نفس از آن دسته ویژگیهاست که فرد با کم یا زیاد بودنش در بدن متولد نمیشود. افزایش مهارتهای شغلی و فردی، کسب تجربیات زیاد در حوزه کاری مشخص و … از عواملی است که اعتماد به نفس شمارا تا حد قابل قبولی ارتقاع میدهد. با توجه به این توضیحات اعتماد به نفس فاکتوری اکتسابی است.
اعتماد به نفس بالا و علائم آن
اعتماد به نفس بالا موضوعی است که برخی افراد آن را با اعتماد به نفس کاذب اشتباه میگیرند در صورتی که این دو موضوعاتی مجزا از هم هستند و تعاریف و ویژگیهای متفاوتی برای هر کدام نوشته شده است.
اعتماد به نفس کاذب یا اصطلاحا اعتماد به سقف به هیچ وجه نکته مثبتی در خود ندارد و یک ویژگی مخرب برای هر فرد است. اگر شما دارای تفکری خوب و مناسب نسبت به تواناییهای خود در حوزه مورد علاقهتان هستید و این تصور کاملا واقعی است، پس از اعتماد به نفس بالا برخوردارید.
در غیر این صورت شما از داشتن اعتماد به نفس کاذب رنج میبرید. در صورتی که شما در کاری توانایی نداشته ولی تصور میکنید در آن حوزه بهترین هستید و اقدام به انجام حرفهای آن میکنید، اعتماد به نفس کاذب دارید که علاوه بر خطر و استرسی که برای شما دارد، ممکن است برای دیگران نیز خطرناک باشد.
به طور مثال تصور کنید فردی برای یک شغل پرخطر مانند آتش نشانی در حال تمرین دیدن است. این شخص پس از گذراندن چند روز از دورهی آموزشی خود و با توجه به تمام نشدن دوره از شرکت در بقیه کلاسها خودداری کرده و بر این باور است که به طور کامل آموزشها را یادگرفته و آماده شروع به کار است. در این موارد فرد دچار اعتماد به نفس کاذب خواهد بود.
اعتماد به نفس پایین و علائم مربوط به آن
همانطور که گفتیم شخص با اعتماد به نفس بالا قادر به انجام صحیح و دقیق کارهاست حتی اگر در آن کار حرفهای و خبره نباشد باور دارد که میتوان به نحوی نتیجهی دلخواه در انتها رقم بزند. اما افرادی که این ویژگی را در برخورد با برخی مسائل ندارند به طور کل خود را ناتوان از انجام هرکاری میدانند. برای انجام کارها بهانه میآورند و از شروع کاری که در آن اعتماد به نفس کافی ندارند فراری هستند. این شخص حتی اگر در آن حوزه چندین سال به صورت حرفهای کار کرده باشد، اما اعتماد به نفس پایین اورا از قبول و انجام این کار باز میدارد.
من نمیتوانم از جمله مهمترین شعارهای این افراد است که دائما در مسائل مختلف این جمله را بازگو میکنند.
کمبود اعتماد به نفس در بروز علائم زیر نقش دارد.
- ویژگی های رفتاری افراد با اعتماد به نفس پایین
مطیع، تابع، تسلیم، سلطه پذیر، کناره گیر، سربه زیر، بامحبت، بی پناه، دستپاچه، دودل، بدبین، خودمقصر، مردد، بدبین، هراسان، نامطمئن
- رفتارهای کلامی
گفتن جملاتی نظیر تعجب میکنم، شاید، فکر میکنم، احتمالا، ببخشید، حدس میزنم، نمیتوانم، از اینکه زحمتتان می دهم متاسفم، نمیدانم چه بر سرم آمد
- رفتارهای هیجانی
ترس، تشویش، اضطراب، افسردگی، احساس گناه، آزار و اذیت کردن، رفتار کنایه آمیز، تنبلی، گیجی
منبع: گروه آموزشی رضاکلاهی